Wintervogels luiden 2025 uit

IJs op sloten en ondiepe plassen

Eindelijk zijn er wat winterse dagen met nachtvorst en een dun laagje ijs. De winterzon lokte me op de één na laatste dag van het jaar naar buiten. Als er ijs ligt op de sloten, dan zijn vogels vaak wat beter zichtbaar. Ze zijn gedwongen om uit de beschutting te komen naar plekjes waar het water nog open is en ze zitten vaak in grote groepen bij elkaar. 

De afgelopen maanden kwam de trek van wintergasten naar ons land niet zo op gang, maar ik denk dat de Scandinavische storm Johannes toch wat vogels heeft doen besluiten om mildere oorden op te zoeken. Tijdens een rondwandeling in park Zegersloot zag ik namelijk voor het eerst dit jaar een flinke troep kramsvogels. Ik herkende de vogels aan hun 'tjekkende' roep. Ze deden zich te goed aan de laatste meidoornbessen die onze lokale vogels aan de struiken hadden laten hangen.

Kramsvogel

Net als de zanglijster heeft de kramsvogel een gespikkelde borst, maar de grijze rug, zwarte staart en kastanjebruine 'mantel' zijn heel kenmerkend voor deze soort. In het oosten en zuidoosten van ons land broeden ze in kleine aantallen. Die vogels gaan op de vleugels zodra het hier koud wordt; ze vertoeven dan langs de Rhône en Loire in Frankrijk. De kramsvogels die we hier 's winters zien komen uit Noord- en Oost-Europa. 

Tussen een paar takken bij een stukje open water zat een winterkoninkje. Door de naam zou je denken dat dit vogeltje nu op zijn best is. Maar niets is minder waar. Hij houdt namelijk helemaal niet van extreme kou en sneeuw. Deze vogels eten graag insecten en die zijn bijna niet te vinden in een strenge winter. Ze verliezen dan veel van hun vetreserves en kunnen uiteindelijk doodgaan. Dat er veel winterkoninkjes in Nederland zijn, is te danken aan ons gematigde klimaat. Waar komt hun naam dan vandaan?, vroeg ik me af. Ik denk dat niemand dat echt weet, dus is er een leuk verhaaltje bij verzonnen. De winterkoning dankt zijn naam aan een fabeltje: de vogels besloten ooit een wedstrijd te organiseren wie het hoogst kon vliegen. De winnaar zou de koning der vogels worden. Het winterkoninkje won op slinkse wijze: hij verstopte zich in de veren van een arend en toen die niet hoger kon, vloog hij nog een stukje verder. Daarom staat zijn staartje nog steeds fier omhoog. Dat verklaart de naam 'koning'. Dat 'winter' staat er volgens verschillende bronnen bij omdat het een van de weinige vogels is die in de winter zingen.

'Koning' door list en bedrog :)

Een andere vogel die ik wel eens betrap op een winterliedje is de roodborst. De meeste roodborsten die je nu ziet zijn wintergasten uit het hoge noorden. Onze zomerse roodborsten zijn vertrokken naar zuidelijker landen. Als die noordse gasten arriveren dan bezetten ze een territorium en zingen daarbij hun ijle liedje. Roodborsten zijn zo fel territoriaal dat ze alleen in de paartijd even een tweede vogel in hun territorium dulden. Ik zag er één tussen een wirwar van takken, zijn (of haar) rode borstje vlamde in de winterzon.

Roodborst

Wilde eenden zijn nu op hun mooist. Na de rui hebben de woerden (mannetjeseenden) een prachtige groene kop gekregen, die onder invloed van lichtval ook blauw(ig) kan ogen. De meeste paren zijn nu gevormd, hoewel ik nog enkele achtervolgingen zag van mannetjes die een concurrent verjoegen.

Hoe mooier de kop, hoe fitter de woerd

Na een drukke huwelijksmarkt in het najaar, lijkt nu de rust weergekeerd en rusten de eenden in groepen op het ijs.

Rustende wilde eenden

Natuurlijk moet zo'n mooi verenpak goed onderhouden worden. Deze eend maakte tijdens zijn bad een koprol: beentjes omhoog :).

Onder toeziend oog van een buurman neemt deze eend een bad

Voor vogels die van open water afhankelijk zijn voor hun eten, zijn vorstperiodes een harde tijd. Op dit moment zijn er nog voldoende wakken om eten in het water te vinden. Een volwassen reiger kwam net aangestapt vanaf de waterkant en had blijkbaar zijn maag gevuld. 

Deze volwassen reiger had net gevist bij een wak

Even verderop zag ik een juveniele blauwe reiger. Een eerstejaars blauwe reiger (juveniel) heeft een dof, grijs verenkleed met minder contrast, mist de lange, zwarte sierveren op de kop en heeft een minder opvallende tekening dan een volwassen vogel. Deze jonge vogel stond ingespannen naar een stukje gras te staren, op een manier zoals reigers meestal aan de waterkant staan.

Juveniele reiger op zoek naar prooi

Blauwe reigers eten alles wat zij in ondiep water (zoet, brak en zelfs zout) kunnen vinden: kleine en grotere vissoorten, rivierkreeft (tegenwoordig zijn dat allemaal exotische soorten), salamanders en kikkers. Soms eten ze ook mollen en muizen als ze deze te pakken kunnen krijgen. Ik vermoed dat deze vogel een muisje op het spoor was. Op een gegeven moment sloeg hij toe en slikte iets door. Maar dat ging zo snel dat mijn camera het bij de winterse lichtomstandigheden niet bij kon houden.

Welke prooi heeft de blauwe reiger te pakken?

In de polders hebben we de afgelopen weken ontzettend veel grote zilverreigers gezien, soms wel een stuk of 8 à 10 binnen één kilometer. Met hun ranke nek en slanke gestalte onderscheiden ze zich van de ook volop aanwezige knobbelzwanen. In Zegersloot stond er één te vissen. De grote zilverreiger is van oorsprong een vogel uit het oostelijke, mediterrane gebied. Inmiddels heeft deze hagelwitte reiger ook in Nederland zijn plekje gevonden, je ziet ze 's zomers vooral in de Oostvaardersplassen. In de winter komen daar grote aantallen wintergasten bij in de weidegebieden. Die vogels komen waarschijnlijk uit Oost- (Polen), Zuidoost- (Oostenrijk/Zwitserland) en Zuid-Europa (Frankrijk).

Grote zilverreiger

De grote zilverreiger dook op een gegeven moment naar een prooi. Of dat succesvol was, kon ik helaas niet zien. Het voedsel van deze reiger is divers: naast hun lievelingskostje vis, eten ze ook kikkers, muizen, kleine vogels en mollen. 

Duik naar een prooi

Met deze parade van wintervogels sluit ik het blogjaar 2025 af. Mijn blogs zijn bijna 40.000 keer gelezen in de afgelopen 12 maanden. Ik wil hierbij alle vaste lezers en toevallige bezoekers bedanken voor hun belangstelling en ik hoop dat jullie volgend jaar mijn blogs weer weten te vinden.

Goede jaarwisseling en de allerbeste wensen voor 2026!