De heerlijke zang van de boomleeuwerik

Leeuweriken hebben een speciaal plekje in mijn hart. Misschien is de kiem daarvoor gelegd tijdens de vele familiewandelingen door de Limburgse natuur in mijn jeugd. De veldleeuwerik was in de jaren 70 een van de meest voorkomende broedvogels en zijn juichende lied maakte van elke wandeling een feestje. Het mannetje steeg tot grote hoogte en jubelde daar lange tijd, om plotseling de daling in te zetten en te landen vlak voor zijn (gewenste) vrouwtje. Over de veldleeuwerik schreef ik eerder in deze twee blogs. 

Biotoop van de boomleeuwerik

Een dag of tien geleden bezochten we de Amsterdamse Waterleidingduinen om te genieten van de zang van de boomleeuwerik. Ook een deuntje om helemaal lyrisch van te worden en voor mij echt het begin van de lente. Het is nu de tijd dat de boomleeuweriken terugkeren uit hun overwinteringsgebieden in Zuid-West Europa. Kleine aantallen blijven overigens wel eens de hele winter 'plakken' in de duinen langs onze westkust. Typische kenmerken van de vogel zijn de zeer korte staart zonder witte randen en de lichte wenkbrauwstreep die tot in de nek doorloopt. Op vleugelrand zie je een opvallende donkerbruine en witte vlek. De borst en keelzijden zijn gevlekt (jonge vogels hebben een sterker vlekkenpatroon). De pootjes zijn vleeskleurig. De kans dat je een boomleeuwerik zo goed kunt bekijken als op de foto is niet erg groot, want vaak vliegen ze hoog in de lucht en soms zitten ze juist behoorlijk verscholen. Maar in deze tijd kun je ze ook in boomtoppen zien en dan valt vooral de lichte wenkbrauwstreep op.

Boomleeuwerik
Foto: Ján Svetlík - Flickr, CC BY-SA 2.0, wikimedia

Te midden van allerlei negatief (natuur)nieuws valt er over de boomleeuwerik iets goeds te melden: het aantal broedgevallen van deze vogel neemt toe en is in 15 jaar verdubbeld. Zo'n 6000-7000 broedparen maken hun nestje in ons land. Helaas kom je ze niet op elke straathoek tegen. De broedgebieden van de boomleeuwerik zijn te vinden op de hogere zandgronden (Utrechtse Heuvelrug, Veluwe en Oost- en Zuid- Nederland) en de duingebieden. Ze hebben een voorkeur voor schrale, leemarme zandgronden met hier en daar bomen. Hun nestje maken ze op de grond. Meestal zijn er twee legsels. De jongen van het eerste legsel blijven vaak in de buurt bij het tweede legsel, waardoor in het najaar groepjes ontstaan van ongeveer tien vogels.

Bron: SOVON Vogelonderzoek

Wij wandelden vanuit ingang De Zilk in de Waterleidingduinen en al op de parkeerplaats konden we de zingende leeuweriken horen. Hun gedrag tijdens de zang laat zien of de boomleeuwerik al een partner heeft of niet. Ongepaarde mannen zingen in grote cirkels hoog in de lucht. Mannetjes die al een vrouwtje hebben verleid zingen in een boomtop, eventueel afgewisseld met een korte lage rondvlucht. Is er een tweede vogel in de buurt die zich stil houdt en niet wordt verjaagd, dan heb je een vrouwtje in de kijker.  

En dan de zang, dat is natuurlijk moeilijk uit te leggen. Luister daarom maar even naar het geluid bij dit filmpje dat ik eerder maakte op het Kootwijkerzand. Het mooiste is natuurlijk om 'm zelf te horen: bekijk op waarneming waar de boomleeuwerik in jouw omgeving is gezien (filter alleen nog even op je provincie).

Wij wandelden een rondje door de "Nederlandse savanne" en werden vrijwel continue begeleid door zingende boomleeuweriken. Zittend in het zonnetje aten we ons brood met deze achtergrondmuziek en we konden ons geen beter plekje voorstellen! 

Voor nieuwe abonnees: leuk dat je je hebt geabonneerd op mijn blog! Als je in de mail van follow.it op een link in mijn blogje klikt, zie je na enkele seconden een groen kadertje met 'go to article', zo kom je op mijn site en kun je alle links makkelijk aanklikken. Ben je op zoek naar natuurinfo? In de balk links kun je onder 'labels' op trefwoord zoeken in alle blogs die ik eerder schreef. De feitelijke informatie over planten en dieren is altijd gebaseerd op gerenommeerde natuursites, zoals Vogelbescherming, SOVON Vogelonderzoek, Zoogdiervereniging, RAVON (reptielen en amfibieën), NatureToday,  wetenschappelijke artikelen die ik vind op Google Scholar en boeken die ik zelf heb aangeschaft. Een rijke bron van informatie!

Zomer in de Amsterdamse Waterleidingduinen

Vandaag was het dan toch eindelijk een zomerse dag, die we hebben gebruikt om weer eens lekker in de Amsterdamse Waterleidingduinen rond te struinen. De vogelzang is verstomd, maar nu zijn er allerlei andere mooie waarnemingen te doen. Zoals de harkwesp. Die graaft in razend tempo (het is niet versneld in de film) nestgangen die zich na 10 centimeter verbreden tot een nestkamer. Het aparte aan deze soort is dat de moeder haar larve tijdens de groei blijft voeden. Zij vangt daarvoor 40-50 vliegen en de grootte van de prooi wordt aangepast aan de grootte (en honger) van de nakomeling. Na ieder bezoek wordt het nest weer gesloten. Dit is zoveel werk, dat deze wesp maar één nest onderhoudt. Zo blijf ik me verbazen over het insectenleven. Even verderop vloog een vogel op. Pas toen we doorliepen zagen we dat er nog meer vogels in het gras zaten, die zich muisstil hielden. Het waren jonge boomleeuweriken en volgens mijn vogelboek vertrouwen die op hun schutkleur wanneer er gevaar dreigt. Ze vliegen dus niet meteen weg zoals de meeste andere vogels.
In veel bomen hangen al zaden en vooral bij de eiken waren de St-Jansloten goed te zien. Dit zijn nieuwe uitlopers, frisgroen van kleur, die bomen aanmaken na de langste dag. Op die manier compenseert de boom voor eventuele rupsenvraat in het voorjaar.
De jonge hertjes die de afgelopen weken zijn geboren, blijven niet meer de hele dag verstopt tussen de struiken liggen, maar lopen al met moeder mee. Ze worden nog wel gezoogd en wanneer moeder in de buurt aan het grazen is, rusten ze uit op een plekje tussen de planten of verborgen in het lange gras. In onderstaande film een impressie van de planten en dieren die vandaag hebben gezien.