Zijn er meer pinksterbloemen dit jaar?

Onlangs zijn we langs de Linge gaan fietsen om te genieten van de fruitbloesem. De perenbomen bloeiden uitbundig. De appelbomen waren nog gehuld in de roze/witte knoppen.

Perenbloesem langs de Linge

We reden naar Beesd met onze fietsen achterop de auto en al op de A12 van Bodegraven naar Utrecht viel het me op. Op sommige plaatsen in de weilanden lag een teer paars waasje over het groen. Het was voor het eerst in jaren dat ik pinksterbloemen in dergelijke aantallen zag, in de normaal als biljartlakens ogende weilanden van het Groene Hart. Mijn hart maakte een sprongetje, want pinksterbloemen zijn verbonden aan de mooiste jeugdherinneringen. Ik groeide op in een nieuwbouwwijk met erom heen wat braakliggende veldjes en daarachter begonnen graanvelden. Die waren toen nog voorzien van korenbloemen, klaprozen en ganzenbloemen. Er stonden meidoornheggen en de paadjes waren onverhard. Eén plekje was heel speciaal: een klein kersenboomgaardje met hoge meidoornheggen er om heen; zo hoog dat het bijna geheimzinnig donker was in het boomgaardje. De kers bloeide uitbundig en de meidoornbloemen roken sterk. Het gras groeide tot aan mijn kinderkuitjes en stond letterlijk propvol met pinksterbloemen. Ik kon plukken wat ik wilde, de voorraad raakte nooit op :). Er kwam nooit iemand, ik betwijfel zelfs of de kersen ooit opgehaald werden, dus het was helemaal 'van mij'. Later ging het boomgaardje op aan de huizenbouw, maar ik weet de plek nog precies. 

Mooie herinneringen aan pinksterbloemen

In de afgelopen decennia zag ik altijd wel pinksterbloemen maar nooit meer in die aantallen. En nu lijken ze terug van weg geweest. Ik heb in diverse bronnen gezocht om te kijken of mijn eigen observaties kloppen met een landelijke trend, maar daar kon ik niks over vinden. Op de verspreidingskaart van waarneming kon ik alleen zien dat ze overal in Nederland te vinden zijn, maar niet in welke aantallen (en of die toenemen). Pinksterbloemen houden niet van zwaar bemest land; dat is de reden dat ze minder te zien zijn in onze weilanden. 

De ijle pastelkleurige bloemen laten hun hoofdjes hangen als het regent, niet omdat ze dan somber zijn :), maar om hun stuifmeel te beschermen. Zodra het droog wordt bloeien ze weer op. In het Duits heten ze Wiesen-Schaumkraut. Die naam hebben ze te danken aan het veelvuldig voorkomen van schuimbeestjes (larven van een cicade die plantensap opzuigt en hiermee bellen blaast om zich te verstoppen) op de plant. De Engelsen noemen de pinksterbloem Cuckooflower omdat die vaak tegelijk met het arriveren van de koekoek in bloei komt. Toen men het 'spuug' van het schuimbeestje nog niet kon duiden, noemde men dat in Nederland wel koekoeksspuug, omdat dit schuim te zien was als men de koekoek voor het eerst hoorde.

Pinksterbloem

De bloemsteel groeit vanuit een bladrozet. Die overleeft wanneer er gemaaid wordt, zodat de plant niet verloren gaat. In principe kan de pinksterbloem ook in je gazon groeien, maar als je te vaak maait komt er nooit een bloem aan. Oranjetipjes zijn vlinders die waarschijnlijk nog meer dan ik houden van dit plantje. Hun rupsen lusten namelijk niet veel anders. De Latijnse naam van dit vlindertje luidt Anthocharis cardamines naar de Latijnse naam van de pinksterbloem (Cardamine pratensis). Het mannetje is wit met oranje vleugelpunten, bij het vrouwtje ontbreken die. Maar het groenige vlekkenpatroon aan de onderkant van de vleugels (van man en vrouw overigens) verraadt dat het niet om een koolwitje maar om een oranjetipje gaat.

Oranjetipje op pinksterbloem
Foto: Gllawm - Own work, CC BY-SA 4.0, Wikimedia

Het vrouwtje legt één eitje per pinksterbloem, want de rups eet letterlijk het hele plantje op incl. eventuele eitjes van concurrenten. Maar de vrouwtjes schijnen te kunnen ruiken of er al een eitje is gelegd op de plant, dus dit zullen ze alleen doen als ze wanhopig zijn omdat er te weinig pinksterbloemen groeien. Nog een reden om te zorgen voor veeeeeel meer pinksterbloemen!

Over een supermaan, pinksterbloemen en oranjetipjes

Pinksterbloemen zien we op minder plekken

De maan maakt een elliptische baan rond de aarde en staat daarbij gemiddeld 384.450 km van ons af. Omdat de baan elliptisch - dus niet volledig rond - is, kan de maan dus ook dichterbij of juist verder weg staan. De kortste afstand tussen de maan en aarde is ruim 356.000 km en de langste een krappe 407.000 km. Op 8 april stond de maan op de kortste afstand. Optisch lijkt de maan dan dichter bij de aarde te staan. Dat effect zie je het beste bij een volle maan, die dan ook supermaan wordt genoemd. Zwitsers onderzoek heeft aangetoond dat er tijdens nachten met volle maan ongeveer 20 minuten korter geslapen wordt. Doordat er meer licht is, maakt het menselijk lichaam minder melatonine aan, de stof die ervoor zorgt dat mensen slaperig worden. Of dat voor iedereen geldt weet ik niet, voor mij gold in ieder geval wel en daarom kon ik de supermaan voor jullie vastleggen. Over de reis die de maan aflegt in het filmpje doet-ie 2 minuten. Ik heb dat wat versneld, maar stond toch te kijken hoe snel de aarde blijkbaar ronddraait. In de loop van de nacht koelde het af en er ontstond mist. Dus het vierde verslag van een bezoek aan het park laat mistige beelden zien. Tot mijn vreugde bloeiden de eerste pinksterbloemen. Ik herinner me uit mijn jeugd een klein kersenboomgaardje, omzoomd door meidoornheggen en ontelbare pinksterbloemen in april. Ik plukte ze met handenvol. Die tijd is voorbij. Niet alleen werd het kersenboomgaardje gerooid om er huizen te bouwen (ik baal nog steeds als ik langs die huizen rijd), maar ook in de rest van Nederland ging het bergafwaarts met de pinksterbloem. Hoewel ze nog in het hele land voorkomen, is het aantal locaties flink gedaald. Waar ze vroeger hele weilanden zachtlila kleurden, zijn ze nu alleen nog langs slootkanten te bewonderen. Ze groeien niet alleen in grasland maar ook in bossen en moerassen. Als de omstandigheden heel nat zijn, kunnen de zaden niet goed kiemen. Daar heeft de plant een oplossing voor: de kortgesteelde deelblaadjes maken, terwijl ze nog aan de plant zitten, worteltjes. Wanneer ze van de plant afvallen, kunnen ze meteen uitgroeien tot nieuwe planten. Hoewel de plant pinksterbloem heet, bloeit ze vaak al uitbundig voor die tijd. Op dit moment kun je de meeste bloemen zien.

Oranjetipje op look zonder look

Een vlinder die vaak geassocieerd wordt met de pinksterbloem is het oranjetipje. Die plant is dan ook een belangrijke voedselplant voor de rupsen van oranjetipjes. Ze eten niet de hele plant, maar zijn gespecialiseerd op het zaad dat in smalle, langwerpige zaaddozen zit. Vrouwtje zetten hun kleine witte eitjes af op planten die nog geen zaad hebben, maar wel veel bloemen en bloemknoppen. Al snel na het afzetten verkleuren de eitjes naar oranje. Er zijn vlinders die maar één zogenaamde waardplant hebben. Oranjetipjes gebruiken ook andere planten om hun eitjes op af te zetten, zoals de damastbloem, judaspenning en look zonder look, dat is de plant op de foto. Bekijk de supermaan en de mistige beelden met pinksterbloemen door hier te klikken voor het filmpje.