Krachtmeting van fazanten en ander lentenieuws

Afgelopen woensdag is de astronomische lente begonnen. 20 maart om 4.06 Nederlandse tijd was het zo ver. De zon stond toen loodrecht boven de evenaar en dat betekent dat dag en nacht even lang zijn. Vanaf nu gaat het daglicht het weer winnen van de donkere nacht. Na lange tijd besloot ik de filmcamera weer eens op te pakken. Het was zwaar bewolkt en er vielen om de zoveel tijd een paar drupjes. Voor het filmen waren de lichtomstandigheden niet ideaal, maar de temperatuur was heerlijk en er was nauwelijks wind. Dat is dan weer een voordeel bij het opnemen van (vogel)geluid. Ik besloot te gaan wandelen langs de Wijde Aa, in de hoop zo veel mogelijk verschillende waarnemingen te kunnen doen. Er zijn bosschages, maar ook open veld en water. Mijn doelsoort waren blauwborsten, vogeltjes die momenteel ons land weer binnenstromen en waarvan ik weet dat ze menig jaar bij de Wijde Aa vertoeven. In 2017 had ik daar als eens een opname van de blauwborst gemaakt (klik hier om naar dat blog te gaan). Maar dat was nog in HD gefilmd. Ik wil graag nog eens een 4K opname van dit prachtige beestje maken. 

Dagpauwoog op een wilgenkatje

Toen ik bij het haventje uit de auto stapte, was er al meteen een vogelconcert aan de gang. Als eerste spotte ik een zingende heggenmus en het indringende "tjiftjaf" van de gelijknamige vogel klonk er doorheen. Dat kleine vogeltje zit meestal hoog in de boom, maar ik kreeg 'm met de camera toch te pakken. Ook de koolmees was niet te missen. Genietend van het vogelconcert zag ik dat de wilgen aan het bloeien waren; met hun gele pollen vormden ze een welkome voedselbron voor hommels en andere insecten. Een dagpauwoog zat te zonnen om op te warmen en niet lang daarna zag ik de vlinder nectar slurpen op een wilg.

Sleedoorn

Een eksterpaar bouwde driftig aan hun nest; ze sleepten takken aan en verwerkten die in hun bouwwerk. Een torenvalk postte in een boom, speurend naar prooi en de sleedoorns bloeiden volop met hun prachtige witte bloemetjes. De temperatuur liep op tot een graad of 18, dus het was heerlijk om buiten te zijn. Ik hoorde scholeksters en wulpen, zag futen baltsen en een blauwe reiger stond zijn broedkleed met pronkveren te poetsen. Een stukje plasdras herbergde een paar grutto's; een mannetje probeerde een vrouwtje te imponeren in de hoop op een paring. Maar die vlieger ging niet op. Nog steeds was er geen blauwborst te bekennen. Ik hoorde een rietgors en de cetti's zanger, maar geen geluid dat uit het 'blauwe keeltje' zou kunnen komen. Ik moet dus binnenkort opnieuw op pad. 

Terwijl ik ingespannen stond te luisteren naar mogelijke blauwborstzang - met mijn blik op oneindig :) - zag ik dat twee mannetjesfazanten in elkaars territorium dreigden te komen. Zo kreeg ik iets te zien dat ik niet eerder zelf heb waargenomen: een krachtmeting tussen fazanten, waarbij ze elkaar de maat namen en aanvallen uitvoerden.

Krachtmeting van fazanten

De fazanten stonden afwachtend tegenover elkaar en hielden de andere vogel nauwlettend in de gaten. Af en toe viel er eentje uit, door op te springen en pikbewegingen te maken. Deze twee leken aardig aan elkaar gewaagd, want geen van beide was bereid om de aftocht de blazen. Ze liepen naast elkaar om vervolgens weer de dreighouding aan te nemen en dan begon het riedeltje weer van voren af aan. Op het laatste verhief één fazant zich en maakte het bekende hese kakelende geluid. Of hij daarmee de victorie kraaide zal ik niet weten. Later zag ik ze wel op twee verschillende percelen lopen, gescheiden door een slootje.  

Fazanten hebben een territorium van ongeveer 5 hectare, jongere hanen nemen soms genoegen met (de helft) minder. De fazanthaan lokt hennen door regelmatig te kraaien en met de vleugels te roffelen. 

Een haan heeft meerdere hennen, die hij geregeld het hof maakt tot de eieren zijn gelegd. Het bruine vrouwtje is goed gecamoufleerd en neemt het broeden op zich, dat ongeveer een maand duurt. De fazanthaan acteert in die tijd als bliksemafleider. Met zijn opvallende verenkleed blijft hij ver van het nest om de aandacht van predatoren op hem te vestigen en niet op de broedende hennetjes. Pas uitgekomen fazantjes volgen onmiddellijk de moeder, het zijn nestvlieders. 

Al mijn waarnemingen zijn geboekstaafd in een filmpje. Klik hier om dat te bekijken. 

  
   

Een nieuwe lente, een nieuw geluid

Lentegevoel terwijl de bomen nog kaal zijn 

Afgelopen weekend scheen de zon volop en de temperaturen lagen een stuk hoger dan de weken ervoor. Je zou denken dat de lente is aangebroken, maar voor het zover is hebben we nog een tijdje te gaan. Voor degenen die goed opletten zijn er toch al heel wat signalen van ontwakende natuur. Juist om de laatste winterweken sneller door te komen, begin ik elk kalenderjaar met het speuren naar vogelgeluiden. De eerste keer dat ik bepaalde vogels weer hoor zingen, is een mijlpaal. Afgelopen weekend heb ik drie wandelingen gemaakt en ik heb de volgende lentesignalen opgepikt. Ik illustreer ze met tekeningen van Jos Zwarts, die de essentie van vogels erg goed weet te raken naar mijn mening. Hij heeft zijn tekeningenarchief gedoneerd aan Wikimedia. De linkjes op de vogelnamen verwijzen naar mijn eerdere blogs over de betreffende soort, waarin vaak ook een filmpje van of verwijzing naar de betreffende vogelgeluiden zit. Dus wie wil, kan gaan oefenen :). 

Eksters

Vlak bij mijn huis zag ik twee eksters die druk bezig waren hun nest te repareren. Eksters doen 40 dagen over het bouwen van een volledig nieuw nest, dus als het kan fatsoeneren ze liever hun stulpje van vorig jaar. Dat is een stuk minder werk. 

Kauwtjes

Ook kauwtjes zaten al in koppels van twee in de bomen, knus tegen elkaar aan verliefd te wezen. Kauwtjes gaan een paarband voor het leven aan, letterlijk in zowel 'goede tijden' als 'slechte tijden'. 

Pimpelmezen en koolmezen zingen al volop. De zang van pimpelmezen wordt wel vergeleken met een (zilveren) belletje, koolmezen maken een soort pompend geluid. Deze guitige vogeltjes met hun geel/zwart of geel/blauw verenkleed zijn opvallende verschijningen in de tuin.

Koolmees

Pimpelmees

Minder kleurrijk maar overduidelijk aanwezig in mijn tuin zijn huismussen. Bij de voerdertafel tsjilpen ze dat het een lieve lust is. Dat doen ze niet alleen in de lente, maar ook tijdens de winter. Met deze drie vogelsoorten hebben we ook meteen de top 3 te pakken van de tuinvogeltelling die afgelopen weekend plaatsvond. De huismus staat op nummer 1 en is ruim 320.000 keer geteld. Nummer 2 was de koolmees met ruim 200.000 exemplaren. De pimpelmees werd ruim 140.000 keer genoteerd. 

Huismussen

Heggenmus

Ik vervolgde mijn ronde door de buurt en zag hazelaarkatjes in bloei, in lange gele sliertjes bewogen ze langzaam in de wind. Mijn aandacht werd echter nog door iets anders getrokken: het 'piepende wieltje' ofwel het geluid van de heggenmus. Dat is geen familie van de huismussen en het vogeltje heeft een apart liefdesleven. 

Nog geen 200 meter verderop hoorde ik weer een andere zang. Ik moest even goed luisteren en bedacht toen dat het de vogel was die me elk jaar in verwarring brengt. De zanglijster moet namelijk 'op stem komen', ofwel zijn liedje begint in januari altijd wat krakemikkig. In het begin van onze vogelzangcarrière dachten we vele jaren geleden een nieuwe soort te hebben gehoord. We lieten een opname horen aan een bevriende vogelaar. Hij begon te lachen en zei: het is een zanglijster die nog aan het oefenen is :). 

Zanglijster

In de polder bij Aarlanderveen liep ik het klompenpad. Het wemelde er van de smienten en meerkoeten. Heel blij werd ik van de wulpen, die zowaar al hun jodelende zang lieten horen. 

Wulp

Veel meerkoeten hielden zich nog op in groepsverband, zo brengen ze de winter door. Ik zag echter ook al regelmatig paartjes die zich van de groep hadden afgezonderd. Zoals deze, grazend achter een els waarvan de katjes al aardig op weg waren om uit te komen.

De els staat op het punt om te gaan bloeien. Een koppel meerkoeten graast erachter

Ook de futen die ik tegenkwam gaven nog verschillende signalen af: de ene was nog in zijn witte winterkleed, maar ik zag ook een fuut met de mooie oranje blosjes van het broedkleed.

Fuut in winterkleed

Fuut in broedkleed

Voor wie het wil horen en zien is de lente (toch) al begonnen :). Zowel in de stad als op het land is er al van alles te beleven.

En de winnaar is....

Aritha Vermeulen heeft het stoepplantjesalbum gewonnen. Ze geeft aan dat het een mooie stok achter de deur is om vaker een ommetje in de buurt te maken. Veel plezier ermee!

Voedsel voor de grutto en wulp op de eerste lentedag

Grutto te midden van twee scholeksters 

Ondanks alles virusellende maakt de natuur zich op voor het grootste spektakel van het jaar: de lente. Boven de groene vlaktes van de polder hoorde ik in de vroege ochtend het gejodel van de wulp en het gruttoooo-grutto van de gelijknamige vogel. Hèt signaal dat de lente is begonnen. Ook scholeksters en futen waren al in voorjaarsstemming. Al die weidevogels moeten natuurlijk eten en daarvoor gaan ze (onder andere) op zoek naar een van de 'gewoonste' dieren: regenwormen. Wie kent ze niet? Iedereen is er wel eens eentje tegengekomen bij het wroeten in de aarde. We besteden er niet vaak aandacht aan, maar ze zijn erg belangrijk. Niet alleen omdat ze voedsel vormen voor tal van vogels, maar ook omdat ze de bodem gezond houden en dood organisch materiaal recyclen. De inwoners van de Faeröer-eilanden hebben zelfs een postzegel aan dit nietige diertje gewijd.

Postzegel van de Faeroër-eilanden
Bron: wikimedia

Regenwormen eten rottende planten, kleine dode dieren en schimmels. Voor aan hun lichaam hebben ze een soort mond waarmee ze dit spul, samen met fijne minerale deeltjes uit de grond naar binnen werken en ze verwerken dit in hun krop. Ze nemen er voedingstoffen uit op, maar het meeste wordt vermalen tot een soort pasta die ze aan het eind van hun lichaam weer uitscheiden. Feitelijk bestaat hun lichaam uit niet meer dan een mond, lange darm en het uiteinde waar de pasta hun lichaam verlaat. Uit onderzoek weten we dat die pasta enorm rijk is aan stoffen die planten gebruiken om te groeien: de uitwerpselen hebben vijf keer zoveel stikstof, zeven keer zoveel fosfaat en elf keer zoveel kalium als de grond er om heen. Een wonder dat zo'n beestje dat voor elkaar krijgt. Eén worm kan wel 4,5 kilo 'wonderpasta' per jaar produceren. In ecologisch gezonde weilanden zitten zo'n 2 tot 3 miljoen regenwormen per hectare, ze wegen samen meer dan 1000 kilo. Dat is vaak meer gewicht dan de koeien en ander vee dat de boer heeft rondlopen. Of er in de weilanden die ik gefilmd heb net zo veel wormen zitten als in bovengenoemd voorbeeld weet ik niet. Ik weet wel dat de boeren er de weidevogels een warm hart toedragen en aan agrarisch natuurbeheer doen. En de wulpen streken er in grote groepen neer om voedsel te zoeken, dus er zal vast wel iets te vinden zijn. Bekijk ze in het filmpje van deze week. E-mailabonnees kunnen hier klikken om het filmpje te zien).

Lentekleuren - de eerste bloemen, bladeren, nesten en lammetjes

Gisteren, op 1 maart, is de meteorologische lente begonnen, hoewel dat misschien nog niet zo aanvoelt met al die wind en regen. Maar de natuur bokst zich daar gewoon doorheen. De eerste bloemen bloeien: kerstrozen, winterakonieten, sneeuwklokjes, narcissen en de krokussen komen er aan. De meidoorn heeft (zoals altijd) als eerste groene blaadjes en de knoflookgeur van daslook is al weer te ruiken. Vogels zijn druk bezig met hun nesten. Geniet mee van de eerste lentekleuren en lenteactiviteiten!
Opnamen voor deze film zijn gemaakt in de hortus van Leiden, de heemtuin in Leiderdorp, Koudekerk aan de Rijn en het Gouwebos bij Boskoop.

Lentegeluiden

Eindelijk! Het insectenseizoen is weer begonnen. Gisteren hoorde ik de eerste hommel in de tuin. Hij zoemde rond de smeerwortel en het longkruid, twee planten die nu al nectar leveren. Ik heb geprobeerd het geluid op te nemen, als je goed luistert kun je het in het filmpje horen. De foto van de hommel heb ik vorig jaar genomen, toen hij nectar 'stal' uit de akelei. Met hun korte tong kunnen hommels niet bij de nectar in het puntje, maar dat lossen ze op door in te breken. Met hun kaken bijten ze een gaatje in de top. Datzelfde doen ze trouwens ook bij smeerwortelbloemetjes.

De heggenmus zingt de laatste dagen volop, tussen het koeren van de tortels door, hoor je de korte riedeltjes die doen denken aan een piepend wieltje. De koolmees zingt zijn pompende en, in mijn oren, eentonige liedje om een vrouwtje te veroveren. Ik hoop dat ze onze nestkast weer uitkiezen voor een nestje. Vorig jaar zijn er vijf kleintjes uitgevlogen terwijl ik lekker lui in mijn tuinstoel zat. Ze bleven nog een tijdje in moeders kielzog rondfladderen. Ook de vinkenslag heb ik al weer gehoord. Vinken leven, in tegenstelling tot hun soortgenoten de putters en groenlingen, niet in groepjes maar solitair. Met de vinkenslag bakenen ze een flink territorium af en 'slaan' wel een paar duizend keer op een dag.

Lentesignalen

Afgelopen week lekker gestruind door de Veluwse bossen, de Veluwezoom en het rivierengebied.

De eerste lentesignalen zijn niet te missen. We hoorden veel vogelgeluiden zoals een lachende zwarte specht, de eerste vinkenslag en het grappige geluid van de boomkruiper dat je op de video hoort.