Posts tonen met het label Grote brandnetel. Alle posts tonen
Posts tonen met het label Grote brandnetel. Alle posts tonen

vrijdag 27 juni 2025

Brandnetel onder de loep

Tip: je kunt in mijn blog op de foto's klikken voor een grotere versie van de opname.

Avondstemming in het park

Het begon met een avondwandelingetje in het park; het was na negenen, de zon stond al laag maar de temperatuur was nog heerlijk. In een hoekje van het park zag ik een bosje grote brandnetels; niet iets waar normaal je oog op valt, maar nu - beschenen door de lage zon - zag het er fraai uit. Ik kon het dus niet nalaten om er wat foto's van te maken. 

Grote brandnetel

Op een van de bladeren ontdekte ik een klein insect, donker van kleur, met een geel driehoekje en een paar andere gele accenten op het schild. Het kostte een paar opnamen eer ik er een had waar Obsidentify iets mee kon, want het beestje was maar een paar millimeter in lengte (ze worden maximaal 3,5 tot 5 mm groot). Het bleek de brandnetelblindwants te zijn. Blindwantsen missen de zogenaamde puntogen. Dit zijn kleine, primitieve oogjes die de meeste wantsen wel hebben, maar blindwantsen dus niet. Deze specifieke soort leeft van de brandnetel door aan plantendelen te zuigen. 

Grote brandnetel met brandnetelblindwants

Later zag ik ze ook op een paar brandnetels in mijn tuin. Al lezend over de brandnetel zag ik dat de grote brandnetel tweehuizig is. Dat wil zeggen dat de mannelijke en vrouwelijke bloempjes aan verschillende planten zitten. Ik was benieuwd of de plant in mijn tuin mannelijk of vrouwelijk was. Dus ik zocht in de Nederlandse Oecologische Flora ( Weeda e.a.) op hoe die bloemetjes er dan uit zien.

Mannelijk (links) en vrouwelijk (rechts) 
bloemetje van de grote brandnetel
Uit: Nederlandse Oecologische Flora deel 1

Tijd om het binoculair weer eens te voorschijn te halen. Ik plukte een paar stengels uit de tuin en het eerste dat ik in vergrote vorm zag, was het 'steekwapen' waar deze plant zijn naam aan ontleent: een brandhaar.

Brandhaar van de grote brandnetel
Vergroting 20x

Een breed onderste deel van de brandhaar versmalt zich tot een priem met een scheef knopje. Als een ongelukkig schepsel hier tegenaan loopt breekt dit knopje langs een voorgevormd scheef breukvlak af. Wat overblijft is een scherpe injectienaald die de huid van de aanraker doorboort. De brede voet stond onder spanning en lanceert nu celvocht met histamine, dat flinke jeuk veroorzaakt. Het spreekt natuurlijk voor zich dat ik de hele operatie met tuinhandschoenen aan het uitvoeren ben :). 

Afijn, terug naar de bloemetjes. 'Mijn' tuinbrandnetel blijkt een mannelijke plant te zijn. Op onderstaande foto zitten de witte helmhokjes met stuifmeel nog mooi ingevouwen. Zoals je op de tekening hierboven ziet strekken deze zich langzaam uit.

Mannelijke bloemetjes van de grote brandnetel
Vergroting 20x

Op een ochtend, als de zon de plant beschijnt gaan deze helmhokjes soms in grote aantallen tegelijk open en verschijnen er pufjes geel stuifmeel boven de plant. Ik heb dit een keer zien gebeuren. Dat was heel apart om zo'n statische plant stuifmeel uit te zien 'blazen'. Helaas kreeg ik het toen niet vastgelegd. Brandnetels zijn windbestuivers dus de bedoeling is dat die pufjes stuifmeel door de wind verder worden vervoerd naar een vrouwelijke plant. Overigens vermeerderen brandnetels zich ook door middel van ondergrondse wortelstokken waardoor ze flink kunnen woekeren. Op onderstaande foto zie je helmhokjes die 'uitgepuft' zijn. 

Mannelijke bloem waarbij het stuifmeel al is uitgepuft
Vergroting 20x

Op de foto van de brandnetelblindwants zag ik dat de betreffende brandnetel uit het park vrouwelijke bloemen had. Om deze door het binoculair te kunnen laten zien ben ik getooid met tuinhandschoenen en dito schaar speciaal voor jullie nog eens naar het park gelopen. Het zijn snoezige bloempjes om te zien!

Vrouwelijke bloempjes grote brandnetel
Vergroting 20x

Misschien bezie je de brandnetel nu met andere ogen. Maar net als bij de snoeppot geldt: kijken mag maar aankomen is niet zo verstandig :):). 


vrijdag 22 juni 2018

Hoe populair is de brandnetel?

Rups van een atalanta op grote brandnetel
Juni is een 'stille' maand. De meeste vogels zijn gestopt met zingen en door het dichte gebladerte zijn ze ook moeilijker te zien. Maar intussen vliegen ze af en aan om hun kleintjes te voorzien van voedsel. Ook zaadeters voeden hun nakomelingen met insecten omdat ze snel groeien van zo'n eiwitrijk dieet, dus menige rups verdwijnt in het keelgat van jonge vogeltjes. Een kort struintochtje leverde dan ook vooral 'kleine' waarnemingen op: insecten (zoals de grasbloemwants op de grasstengel in het filmpje), bloeiend kleefkruid met zijn witte bloemetjes die niet groter zijn dan enkele millimeters en brandnetels die op het punt staan om te gaan bloeien. Beide planten houden van een vochtige, voedselrijke omgeving. De brandnetel is bij uitstek een stikstofminnende plant. Van de jonge scheuten kun je heerlijke soep maken, maar daarvoor is het nu al te laat in het jaar. Na de bloei worden ze taai en bitter. Maar voor veel dieren is de brandnetel een waardevolle plant. Nachtegalen broeden erin en bosrietzangers vlechten een prachtig nestje tussen de stengels, kijk maar eens naar de foto op deze site. Verder is de grote brandnetel de voornaamste of enige voedselplant voor menige vlindersoort. De atalanta en kleine vos zetten er hun eitjes op af, net als de dagpauwoog en het landkaartje. Over die laatste vlinder schreef ik vorig jaar juli al eens een blogje. Ook nachtvlinders weten de brandnetel te vinden: de bruine snuituil, brandnetelmot en het brandnetelkapje, een motje met een 'brilletje' op.
Brandnetelkapje. Foto: Patrick Clement
from West Midlands, England, wikimedia
De naam van de gladde brandnetelkever en de viervlek-, gekamde- en groene brandnetelsnuittor geven ook een relatie met de brandnetel aan. Verschillende insecten vormen gallen op de plant, en je kunt de roestzwam op de bladeren vinden. Op de stengels groeien ook nog 2-4 mm witte schimmels met de naam brandnetelklokje. De brandnetel is bij veel mensen niet favoriet vanwege de brandharen, die bij aanraking de huid doorboren en het stofje histamine inspuiten. Histamine is de stof die ook bij insectenbeten jeuk veroorzaakt. Maar bij dieren en andere organismen is de plant dus best populair.
Brandnetelklokje, Foto: Tatiana Bulyonkova, wikimedia


E-mailabonnees kunnen hier klikken om het filmpje te bekijken.