Verbijsterende besjes

Terwijl er in het oosten en noorden van het land een sneeuwdek lag, hebben we hier in het westen geen sneeuw gezien. Het was deze week wel berekoud en er stond een gure wind. 

Koperwiek op cotoneaster, foto: MFP wikimedia

Vogels en andere dieren moeten nu veel moeite doen om warm en op gewicht te blijven. De afgelopen weken hebben merels maar vooral een hele troep gezellig tjilpende mussen de vuurdoornbesjes in onze tuin opgegeten. In de nieuwsbrief van Nature Today las ik deze week een interessant bericht over bessen en vogels. Bessen zijn energie- en vitaminebommetjes waarmee struiken en bomen vogels overhalen om er van te eten. Wat ze daarvoor terug hopen te krijgen is dat de zaden door de vogels op een andere plek worden uitgepoept en daar ontkiemen. Verspreiding van de soort dus. Dit was voor mij het bekende verhaal. 

Duindoornbessen

Waar ik minder bij stil stond, is dat dit niet altijd geldt. Vogels die de zaden uitpoepen heten zaadverspreiders. Er zijn echter ook zaadpredatoren: die laten de zaden verdwijnen door ze in hun maag helemaal te verteren. De goudvink is zo'n zaadpredator.

Goudvink (man) 
Foto: hedera.baltica from Wrocław, Poland - wikimedia

Dan zijn er vogels die het zaad niet opeten (om later uit te poepen), maar die het zaad ter plekke verwijderen, dit zijn de zogenaamde opportunisten. De zaadjes vallen dan onder de boom of struik en dat is niet handig. Op die plek is te weinig licht en te veel concurrentie voor de zaden om te kiemen en uit te groeien tot een volwassen boom of struik. 

Wat ik ook heel apart vind, is dat één vogelsoort verschillende 'rollen' kan hebben. Zo is de houtduif voor sommige plantensoorten een zaadverspreider en voor andere een zaadpredator. Mezen kunnen voor bepaalde plantensoorten zaadpredator of een opportunistische vruchteter zijn en heel soms ook zaadverspreider.

Als je het idee hebt, dat planten dit willoos moeten ondergaan, dan is dat niet juist. Eerder schreef ik deze blog over hoe bomen zich te weer stellen tegen reeënvraat. Ook bessen hebben afweermechanismen. Om te voorkomen dat bepaalde zaadpredatoren ervan gaan snoepen, hebben sommige bessenstruiken gezorgd dat voor juist die specifieke vogels de zaden giftig, vies of te hard zijn. Alles om te voorkomen dat de zaadpredatoren ermee aan de haal gaan. De sleedoorn heeft bijvoorbeeld zaden met een harde schil. De verdediging van de bessenstruiken is niet gericht op de vogels die de zaden daadwerkelijk verspreiden en profiteren van het vruchtvlees, zij mogen de smakelijke bessen eten als onderdeel van een 'eerlijke deal'. 

Je kunt vogels de winter door helpen met een voederhuis, maar bessenstruiken zijn ook een belangrijke voedselbron voor vogels in het koude jaargetijde. Bekijk deze bessenkalender van de Vogelbescherming en plant een of meer struiken in je tuin. Dan kun je zelf ontdekken of je een zaadverspreider, zaadpredator of een opportunistische zaadeter in je hofje hebt :).