Paddenstoelen in lipstickkleurtjes

Het is een goed paddenstoelenjaar. Sinds september heb ik 123 soorten paddenstoelen gevonden. Informatie over zoveel soorten kan natuurlijk niet allemaal in één blog worden gepropt. Vandaag heb ik er een aantal uitgepikt in een kleurrange die je minder vaak ziet. Veel paddenstoelen zijn (licht)bruin, gelig of beige. Maar de selectie van vandaag heeft een kleurenpalet van teer roze tot fel rood: lipstickkleurtjes!

Lipstickkleurtjes
Foto O Boticário SPFW - Flickr: Batons Make B., Wikimedia

Om te beginnen vroeg ik me af waarom paddenstoelen überhaupt (dat soort) kleuren hebben. Ze verspreiden sporen om zich voort te planten en hoeven dus geen bestuivers aan te trekken om te helpen bij de voortplanting. Ook moeten ze zorgen dat ze niet opgegeten worden, dus dan lijkt een schutkleur meer op zijn plaats. Of ligt het toch anders? Pigmenten kunnen (mede) de smaak van de paddenstoel bepalen. Een onaangename smaak voorkomt vraat waardoor de vruchtlichamen langer overleven om sporen aan te maken en deze te verspreiden. De pigmenten kunnen ook dienen als een soort natuurlijke zonnebrandcrème voor paddenstoelen waardoor de sporen beter beschermd zijn. Anderzijds helpt een donkere kleur de paddenstoelen om beter te overleven in koudere klimaten. Een groot Europees onderzoek lijkt aan te tonen dat zonnewarmte de reproductie van paddenstoelen kan verbeteren. En die warmte wordt beter vastgehouden als de paddenstoel een donkere kleur heeft. Tenslotte wordt gedacht dat kleurpigmenten paddenstoelen beschermen tegen bacteriële indringers. Tsja, het moeilijke met waarom-vragen in de natuur is dat planten, dieren en paddenstoelen deze vragen niet zelf kunnen beantwoorden :). Er is nog veel onderzoek nodig om dit allemaal te begrijpen en verklaren. Afijn, hier komt de lipstickparade!

Gewoon elfenschermpje

We begin met een zoet roze paddenstoeltje. Het gewoon elfenschermpje is een saprofyt die leeft op strooisel, vaak bij eiken, beuken of sparren. Ze heeft een radijsgeur. Deze soort lijkt erg op het heksenschermpje, zie foto hieronder. Deze paddenstoel is giftig door de aanwezigheid van muscarine (dit gif zit ook in de vliegenzwam). 

Heksenschermpje

Toen ik bovenstaande foto thuis op het grote scherm van de computer bekeek, zag ik op de hoed van de linker paddenstoel dunne sprietjes met een donker knopje uitsteken. Dit bleek de mycenaparasiet Spinellus fusiger. Tijdens de reproductieve fase van zijn levenscyclus groeit Spinellus fusiger door de hoed van de paddestoelgastheer en breekt uiteindelijk door om uitstralende reproductieve stengels (sporangioforen) te produceren met minuscule, bolvormige, sporenbevattende structuren die sporangia worden genoemd. Uiteindelijk komen de sporen in de sporangia vrij na het afbreken van de buitenste sporangiale muur, waarbij ze passief via wind, water en insecten naar nieuwe locaties worden verspreid.

Heksenschermpje met Mycenaparasiet Spinella fusiger

Een paddenstoelenfamilie met veel mooie kleurtjes zijn de russula's. Tegelijk is deze groep gekmakend voor het determineren want de soorten lijken zo veel op elkaar dat een app als ObsIdentify ze (ook) niet kan onderscheiden. Deze wist de app wel op naam te brengen als de roze berkenrussula. Een prachtig lippenstiftje, toch? De berkenrussula leeft in symbiose met (vooral) berken. De lamellen (waar de sporen in zitten) zijn wit bij deze soort.

Roze berkenrussula

Niet zo'n bijzondere foto's, maar deze russula kende ik nog niet en past mooi in het thema: de abrikozenrussula. Ze heeft niet alleen een zachtoranje kleurtje aan de bovenkant maar ook de lamellen zijn bleekoranje. De app was vrij zeker van de determinatie van deze soort (in tegenstelling tot menige andere russula), maar de verspreidingskaart laat maar weinig waarnemingen van de abrikozenrussula in Nederland zien. Ik ben benieuwd of ik hier nog iets van hoor van een validator van waarneming.nl :). De soort staat wel als 'algemeen voorkomend' te boek. Misschien zien veel mensen deze over het hoofd of denken ze dat het een verbleekte andere soort is. 

Abrikozenrussula

De lamellen van de abrikozenrussula zijn ook abrikooskleurig

Dan komen we bij de pittiger kleurtjes. De oranjerode stropharia is een saprofyt die leeft op houtsnippers (en op takjes zoals je op de foto ziet). Bij het takje zie je de schimmeldraden uitsteken. Het mycelium zit (in dit geval) echt alleen in dat takje, want ik kon het geheel zo optillen.

Oranjerode stropharia

Voor een avondje uit nemen we de felste lipstickkleur en dat is vandaag de zwartwordende wasplaat. Hij leeft als saprotroof in niet of weinig bemeste graslanden, vochtige duinvalleien, wegbermen en rietlanden. Wij kwamen 'm tegen op een grassig stukje op de heide. De kleur varieert van oranje tot rood en de zwarte kleur ontstaat door veroudering. Dit kabouterachtige mutsje is vrij klein maar door zijn kleur valt-ie wel op als je even goed speurt. 

Zwartwordende wasplaat

Zwartwordende wasplaat

Wellicht ten overvloede: natuurlijk zijn deze paddenstoelen niet geschikt om op je lippen te smeren!