Hoe wordt een schelp geboren?

Half september konden we genieten van een mooi nazomerweekend. We besloten naar Noordwijk te gaan, voor een wandeling, lekkere lunch en dan nog even relaxen in het zand. Er waren veel schelpen aangespoeld, voornamelijk Amerikaansen zwaardschedes en half geknotte strandschelpen, met hier en daar een kokkel ertussen. Ook de schildjes van krabben zagen we veelvuldig en een zilvermeeuw zocht ze allemaal na op restjes voedsel. De vogel slikte de krabbenlijfjes compleet in, erop vertrouwend dat zijn maag het schild wel klein zou krijgen (letterlijk). 

Massa's aangespoelde schelpen

Kijkend naar die massa schelpen kwam er een vraag in mij op. Hoe worden schelpen eigenlijk geboren? Natuurlijk is een schelp niet meer dan een omhulsel dat een weekdier beschermt. Dus de vraag is eigenlijk verkeerd gesteld. "Hoe worden weekdieren geboren en hoe ontstaat de schelp?" is een betere formulering. In mijn tuin vind ik regelmatig een groepje half-doorschijnende witte bolletjes van een paar millimeter groot. Dat zijn slakkeneitjes. Slakken worden geboren met een piepklein huisje dat met de slak meegroeit. Zo blijkt het bij schelpen niet te gaan. 

De conceptie van schelpen vindt in het water plaats: eitjes en sperma worden in grote hoeveelheden in het water afgezet. Waar ze elkaar treffen kunnen ze versmelten en zo ontstaat er een larve. Die zweeft nog een tijdje rond en kan zo nieuwe gebieden koloniseren. Het schelpje ontstaat pas na enkele dagen of zelfs weken. Dit is onder andere afhankelijk van de soort en de watertemperatuur. Om de schelp te maken hebben weekdieren kalkklieren in speciale huidplooien, die mantelranden worden genoemd. Als ze eenmaal een schelpje hebben, worden de weekdieren zwaarder en zakken ze naar de bodem. Daar blijven ze dan de rest van hun leven. Op de schelp worden telkens nieuwe laagjes afgezet, zo groeit die mee met het formaat van het weekdier. De kleur, tekening en vorm van de schelp worden bepaald door de mantelranden. In warme periodes groeit een schelp sneller dan in koude, net als bij een boom kun je groeiringen zien.

Aan de ringen kun je zien wanneer een schelp sneller of langzamer is gegroeid

Tweekleppigen zoals kokkels en mossels bouwen hun schelp in tweevoud. Ze metselen tegelijkertijd twee min of meer spiegelbeeldige kleppen. Bij de top zitten die aan elkaar vast met een band en ze kunnen stevig dichtgetrokken worden met sluitspieren. Zo is het weekdier beschermd tegen vijanden en uitdroging, mocht de schelp aanspoelen op het strand. Dat helpt niet 100% overigens, want meeuwen slikken niet alleen krabben compleet in, maar ook schelpen. Het maagzuur vergruist de schelp en dat komt met braakballen weer naar buiten. Op onderstaande foto's zie je daarvan het resultaat.

Braakbal met mosselresten
linksboven in het zilvermeeuwnest

Verdroogde meeuwenbraakbal met mosselresten

Schelpen bestaan uit drie lagen. De stevigheid is te danken aan de middelste laag (porseleinlaag), die het dikste is. Vanbinnen krijgt dat porselein vaak een glad afgewerkte voering van parelmoer en vanbuiten een dunne opperhuid, die van lege kleppen kan afbladderen. Dat laatste gebeurt vrij snel als lege schelpen aanspoelen op het strand.