Echt winter wil het nog niet worden. In de kerstvakantie was er één ochtend dat er een beetje vorst werd voorspeld, dus ging ik er voor zonsopgang op uit. De lucht kleurde van fel oranje naar roze en andere pasteltinten. Er was weinig wind en in de lucht klonk het geluid van wulpen. In de Wijde Aa zwommen ganzen, wilde eenden en een stel futen in winterkleed. De eerstejaars fuut was nog te herkennen aan zijn gestreepte kop, de andere twee futen waren al volwassen en hadden een witte kop met een grijs blosje. Ik vroeg mij af waarom futen eigenlijk een winterkleed hebben. Voor dieren die moeten overleven in de sneeuw is het slim om van bruin naar wit te veranderen in de winter. Maar wat voor voordeel heeft een fuut bij een ander kleurtje, of misschien moet ik zeggen minder kleur, in de winter. Ik ging op zoek naar het antwoord, maar dat was nog niet zo makkelijk te vinden. De meeste bronnen vertellen wel dàt er sprake is van een winter- en zomerkleed maar leggen er weinig over uit. Uiteindelijk vond ik een publicatie uit de 80-er jaren, toen Theunis Piersma van de Universiteit Groningen grondig onderzoek heeft gedaan naar het ruigedrag van de fuut. Hij baseerde zijn onderzoek op een kleine duizend futen die de dood hadden gevonden in visnetten in het IJsselmeer.
Fuut in zomerkleed
Nauwgezet werd vastgelegd wanneer de futen waren overleden en alle veertjes en kleurpatronen werden in kaart gebracht. Dat was een behoorlijke klus want een fuut heeft zo'n 14.000 veren. Die veren hebben de fuut in Engeland overigens op de rand van uitsterven gebracht, want de huid met prachtige veren van het broedkleed werden verwerkt in boa's en mofjes. Omdat de veren goed isoleren werden er ook handschoenen van 'futenbont' gemaakt. Maar dit terzijde. Elk van die 14.000 veren wordt één keer per jaar vervangen. Rui en vervanging van de kop-, nek- en rugveren vindt het hele jaar door plaats, met een piek in het najaar (vooral september) en februari/maart. Op dit moment (januari) is de rui van hoofd en nek op het dieptepunt. De romp ruit het hele jaar door, er worden maar kleine hoeveelheden veren per keer vervangen. De rui van de vleugelveren piekt in korte tijd in het najaar.
Verenkleed van de fuut - per maand (aug-maart) Theunis Piersma, 1987
Op het plaatje kun je zien hoe het verenkleed van de kop verandert in de maanden augustus tot en met maart. Soms wordt er wel over 'rui' gesproken als een korte periode, maar deze studie toonde aan dat het bij futen eigenlijk het hele jaar door gaat, met een dipje in januari. Bij eenden ligt dat weer anders, die ruien op de flanken maar een korte periode. Vermoed wordt dat de futen het hele jaar hun flanken ruien omdat de veren een belangrijke rol spelen in de spijsvertering. Ze worden opgegeten om de maagwerking te verbeteren. In de maag worden vaak verenballetjes van flankveren aangetroffen. Iets dat overigens uniek is voor futen. Dan tenslotte de waarom-vraag waarmee de zoektocht naar informatie begon. Waarschijnlijk neemt de fuut in de winter afscheid van zijn mooie kopveren omdat ze beter kunnen duiken zonder hun verentooi. Zo wordt het in moeilijke tijden makkelijker om een visje te bemachtigen. Een stukje efficiency op een moment dat ze nog niet hoeven te pronken om een partner te verleiden. Het gaat dus eerder om de lengte van de veren dan de kleuren, hoewel de aanmaak van de kleurstoffen ook wellicht wat meer energie kost. Dat laatste is overigens mijn eigen aanname.
Bekijk de futen in winterkleed in het filmpje van deze week. E-mailabonnees kunnen hier klikken om het filmpje te bekijken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten