Bloemen produceren zoetere nectar als ze bijen horen zoemen

Op de site van New Scientist kun je allerlei wetenschappelijk nieuws lezen in voor de leek toegankelijke taal. Af en toe stil ik daar mijn honger voor interessante weetjes uit de natuur. Al een tijdje geleden had ik een artikel opgeslagen om er eens een blog aan te wijden. Vandaag is het er dan van gekomen, misschien omdat ik van de week weer bijtjes door mijn tuin zag zoemen. En zittend op een terras rustte deze honingbij even uit op mijn tafel. Misschien was ze vermoeid van het tillen van zoveel stuifmeel :).

Honingbij met gevulde stuifmeelkorfjes rust even uit op een terrastafel

Afijn, het artikel dus. Dat ging over het feit dat bloemen zoetere nectar aanmaken als bijen dichterbij komen. Wetenschappers van de universiteit van Tel-Aviv hebben dit onderzocht met teunisbloemen. Ze stelden deze planten bloot aan verschillende geluiden zoals gezoem van bijen en synthetische ruis. De suikerconcentratie in de nectar steeg gemiddeld met 20 procent binnen drie minuten nadat de bloemen waren blootgesteld aan de bijengeluiden of kunstmatig geluid van een vergelijkbare frequentie. Bij bloemen die geen geluid te horen hadden gekregen, of geluiden van hogere frequentie, trad geen verandering op in het suikergehalte. 

Teunisbloem

Voor bijen is extra suikerrijke nectar zeer interessant: met minder moeite krijgen ze meer energie binnen, zodat ze meer tijd overhouden om voedsel te verzamelen. Maar ook de plant bespaart energie door het suikerniveau pas te verhogen als bestuivers in aantocht zijn. Ook vermindert dit het risico dat de nectar verpest wordt door microben of wordt gestolen door mieren. Bijen zullen langer bij de plant blijven om zo veel mogelijk rijke nectar te eten en vervolgens zullen ze meer planten van dezelfde soort bezoeken omdat ze weten dat daar een beloning wacht. Hierdoor is de kans op succesvolle bestuiving groter. Een win-win situatie dus. Hoe de planten het geluid van bijen oppikken, is niet bekend. Wel ontdekten de onderzoekers met behulp van gevoelige laserinstrumenten dat teunisbloemen vibreren als er opnamen van bijen- of mottengeluiden voor ze afgespeeld worden.

De onderzoekers denken dat bloemen geluidsdruk ontvangen op een vergelijkbare manier als oren. Bloemen waarvan blaadjes geplukt werden, vibreerden daarna minder tijdens het afspelen van geluidsfragmenten. Dat duidt erop dat blaadjes mogelijk een rol spelen in het ontvangen of versterken van geluiden van bestuivers.

Uit eerder onderzoek is gebleken dat sommige planten de trillingen kunnen horen van rupsen die hun blaadjes opeten en daarop reageren door gif- of bitterstoffen aan te maken die de kleine vreetmachines verjagen. Sommige bloemen kunnen hun stuifmeel alleen op een efficiënte manier afgeven als bijen ze laten vibreren op een specifieke frequentie. Deze techniek heet zoembestuiving. Van tomatenplanten weet ik dat ze met de hand getrild (door er met een vinger tegen aan te tikken) moeten worden als ze in een kas zonder insecten staan.

Ik weet niet of het onderzoek onder de teunisbloem ook geldt voor andere planten, maar ik kijk van de zomer met een andere blik naar een bloemenweide. Niet alleen kleine potjes maar ook plantjes hebben grote oren :).