De terugkeer van de oeros

Sayaguesa rund op de Veluwe

Na de drukke feestdagen gingen we even uitwaaien op de Veluwe. Tijdens een wandeling in Otterlo stuitten we op de heidevelden van Oud Reemst/Planken Wambuis op een kudde Sayaguesa runderen. Net als andere 'grote grazers', wordt dit Spaanse ras ingezet in Nederlandse natuurgebieden om gebieden open te houden, zodat deze niet vergrassen en langzaam bos worden door welige groei van struiken en bomen. Sayaguesa's zijn een bedreigde soort, waarvan nog slechts enkele honderden dieren over zijn. Ze komen oorspronkelijk uit de Spaanse provincie Zamora, daarom worden ze ook wel Zamorana's genoemd. Die provincie ligt tegen de Noord-Oostelijke grens van Portugal aan. Vanwege hun rustige karakter  werden ze vooral als last- en trekdier gebruikt, maar daar hebben we inmiddels machines voor. Het zijn flinke runderen; mannetjes kunnen tot 1100 kg wegen, vrouwtjes zijn met (maximaal) 700 kilo een stuk lichter. De schofthoogte van beide seksen ligt tussen 1,55 en 1,60 meter bij de volwassen dieren. De Veluwse kudde graast er al een jaar of 12 en bestaat uit ongeveer 65 dieren. Niet alleen door hun formaat, maar ook door de diepzwarte kleur zien de dieren er imposant uit. Toch zijn ze erg rustig van aard en zullen ze niet snel aanvallen. Gelukkig maar, want de hoorns steken vervaarlijk uit. De kalfjes worden met een schutkleur geboren, met hun lichtbruine vacht vallen ze minder op in het landschap. Tussen de 3e en 6e maand verkleurt hun vacht naar zwart, eventueel met bruinrode accenten.

Van Sayaguesa naar oerrund

Tekening door ARK Natuurontwikkeling

De sayaguesa runderen spelen een belangrijke rol in een ander project: het fokken van een oerrund, dat zo veel mogelijk overeenkomt met de kolossale oerossen die tot 1627 door Europa struinden. De oeros-stieren waren wel 1,85 meter hoog en hadden hoorns van een meter lengte. Daarmee hielden ze wolven en beren op afstand, schepten ze sneeuw weg en konden ze takken naar beneden halen om malse blaadjes te eten. Eerder waagden de gebroeders Heck al eens een poging om zo'n oerrund te fokken door de Spaanse vechtstier, het Corsicaanse bergrund, de Schotse hooglander en het Hongaars stepperund met elkaar te kruisen. Maar de Heckrunderen staan genetisch niet dicht genoeg bij het Europese oerrund. Wetenschappers zijn in staat geweest om de genetische code van het oerrund te ontrafelen uit fossiele resten en botten en vergeleken deze code met bestaande rassen. Door zelfredzame runderrassen als Maremmana, Maronesa, Sayaguesa, Limia en Tudanca met elkaar te kruisen, komt het resultaat steeds dichter bij de toekomstige oeros, die Tauros is genoemd. Hoewel de eerste resultaten van het fokprogramma veelbelovend zijn, kan het nog wel 20 jaar duren eer we een populatie oerrunderen hebben. Op de tekening van ARK Natuurontwikkeling kun je alvast een indruk krijgen van deze 'nieuwe' oeros. 

In het filmpje van deze week zie je de sayaguesas op de Veluwse heide, inclusief een bruin kalfje dat door de ouders goed wordt beschermd. E-mailabonnees kunnen hier klikken om het filmpje te bekijken.