Het gewei van de ree

De temperatuur was die nacht even onder het nulpunt geweest; eindelijk kreeg ik een beetje wintergevoel. De zon kwam op in een roze waas van mist. Na het ontbijt trokken we er snel op uit voor een korte wandeling in Voornes Duin. De velden waren wit berijpt en door de lage zonnestand zag het er sprookjesachtig uit. Bij het eerste uitkijkpunt op de route, Vogelwei, hoopte ik op een ree. Twee hardlopers kwamen net al pratend van het uitkijkpunt, dus ik schatte de kansen laag in. We keken uit over een winters landschap met een bevroren waterplasje en een weide.

Uitzicht over de Vogelwei

Een andere wandelaar kwam naar boven lopen, keek even rond en verdween weer; zo op het oog leek er niks te zien. Reeën houden van bosranden waar ze al snoepend van verschillende soorten groen hun maag vol eten. Van 'n eenzijdig dieet krijgen ze diarree. Tijd om de verrekijker erbij te pakken en de bosrand af te speuren dus. Ik meende in de verte een wit kontje te zien. Dit witte achterste van een ree wordt de spiegel genoemd. In de winter is de spiegel groter dan in de zomer en bij gevaar zetten de reeën de haren ervan op. De spiegel wordt daardoor groter en het dier waarschuwt op die manier andere reeën om op hun hoede te zijn. 

Inderdaad stond er een ree bij de bosrand, die ik kon fotograferen met een flinke zoomfactor. Zo te zien was het een vrouwtje, want ze had geen gewei. Ook aan de spiegel kun je mannetjes en vrouwtjes onderscheiden, want die van vrouwtjes is hartvormig en heeft een wit kwastje onderaan. Bij de bokken ontbreekt dat kwastje en de spiegel is niervormig. Maar deze ree stond inmiddels dwars, dus van de spiegel konden we niet veel zien. 

Een reegeit aan de bosrand

We liepen om het veld heen en zagen nog even dat er een tweede ree stond, maar ze waren snel weg toen er een groepje kwebbelende hardlopers langskwam. 

Het volgende uitkijkpunt zag uit over het Breede Water. Dit duinmeer is ontstaan door het afsluiten van de duinenrij. In het voorjaar broeden hier meer dan 2000 aalscholvers in de bomen op het eiland. We zagen wel nesten, maar er was nog geen aalscholver te zien. Het was sowieso rustig met watervogels.

Uitzicht over het Breede Water

We bleven genieten van het berijpte landschap in het duin.

Maar naarmate de zon hoger klom, kwam er meer groen te voorschijn. Speurend naar dieren keken we links en rechts. We hadden geluk: we zagen nog een ree. Een mannetje dit keer. De spiegel was niervorming en het dier had een gewei. Althans, er was er een in de maak. 

Reebok met bastgewei

Het was de eerste keer dat ik een ree zag met een bastgewei. Na de paartijd verliezen de bokken in het najaar hun gewei. De hoeveelheid testosteron neemt dan af en het benige materiaal aan het uiteinde van de rozenstokken lost op. Op een dag valt zo'n geweistang dan gewoon van zijn kop (het zijn er twee en ze vallen niet per sé tegelijk af).

Aan onderstaande reeënschedel, die mijn man ooit vond in de Amsterdamse Waterleidingduinen, kun je goed zien hoe het gewei op de benige uitgroeisels van de schedel (de rozenstokken) zit.

Reeënschedel met afgesleten geweistangen

De geweistangen op deze schedel zijn afgesleten en afgegeten, want bijvoorbeeld muizen knagen er graag aan om eiwitten uit de botten binnen te krijgen. 

Een afgeworpen geweistang hebben we ook wel eens gevonden:

Afgeworpen geweistang van een ree

Meteen na het afwerpen van de stangen begint het nieuwe gewei te groeien met fluweelachtige huid erom heen. Dat noemen we de basthuid, die bloedvaatjes en zenuwen heeft. Het voedt het groeiende gewei en beschermt het ook. Het gewei is tussen maart en mei volgroeid. Dan wordt de basthuid afgeschuurd door tegen boomstammetjes aan te vegen. De witte stangen zijn poreus en nemen sappen uit de stam op, waardoor ze donker kleuren. op dat moment is de reebok klaar voor de bronsttijd. Reeën paren in de zomer: in juli en augustus. Uniek voor de ree is de verlengde draagtijd. Na de paring ontwikkelt het embryo zich niet meteen. Het wordt tijdens de winter ingekapseld in de baarmoeder (dit wordt uitgestelde dracht genoemd) en begint pas weer te groeien rond eind december. Zo zorgen reeën ervoor dat hun kleintje niet in de winter geboren wordt, maar in het voorjaar. 

Terwijl de reebok verder knabbelde aan het duingroen, werd het voor ons ook tijd om een lunchadres op te zoeken na deze prachtige ochtendwandeling.