Vuursalamanders in de Canyon of the Waterfalls

Vuursalamander

Een wandeling door de Bulgaarse Canyon of the Waterfalls bracht, behalve mooie landschappen, een paar verrassingen. Om te beginnen regende het behoorlijk, iets dat sinds juni van dit jaar niet meer gebeurd was in het land. Dat was waarschijnlijk ook de reden voor de tweede verrassing: vuursalamanders waren overdag massaal te voorschijn gekomen uit hun schuilplaatsen, iets dat ze alleen doen na een lange periode van droogte. Normaal hebben ze een nachtelijk leefpatroon en bij het zoeken naar eten vertrouwen ze voornamelijk op hun reukorgaan. Favoriet zijn naaktslakken, alleen al om deze reden zou ik ze graag in mijn tuin hebben :). Helaas voor mij is dat echter geen geschikte biotoop voor vuursalamanders; ze houden van koele, schaduwrijke bossen. Daar leven ze in de strooisellaag met bladeren, stukken schors, boomwortels en op andere vochtige plaatsen zoals verlaten muizenholen, onder stenen, in en onder omgevallen boomstronken, in oude waterputten en in vochtige rotsspleten. In bewoonde gebieden worden natuurstenen muren gebruikt als schuilplaats.

Verspreidingsgebied van de vuursalamander
Door Christian Fischer. -  wikimedia

In tegenstelling tot andere salamanders zul je vuursalamanders nauwelijks in of bij het water aantreffen. Alleen voor het afzetten van het nageslacht gaat het vrouwtje naar het water. Na een draagtijd van 8 maanden komen de larven uit de eitjes in het lichaam van de moeder (eierlevendbarend zoals dat heet). Gemiddeld worden zo'n 30 larven in het water afgezet. Na een kleine drie maanden in het water verliezen ze de kieuwen en brengen de rest van hun leven aan land door.

Vuursalamanders paren tussen maart en oktober met een piek in de zomer. De vuursalamander kent een balts waarbij het mannetje eerst het vrouwtje besnuffelt, onder haar kruipt en het vrouwtje optilt. Met zijn staart worden kronkelende bewegingen gemaakt die de cloaca van het vrouwtje stimuleren. Als het vrouwtje geïnteresseerd, is zet het mannetje een spermatofoor af die door het vrouwtje wordt opgenomen. Vrouwtjes kunnen spermatoforen maandenlang meedragen alvorens ze te bevruchten. Ze kunnen daarbij spermatoforen van meerdere mannetjes meedragen.
Af en toe zagen we dergelijke bewegingen bij de vuursalamanders. Ik weet niet of er dit jaar nog laat gepaard werd wegens de grote droogte of dat het alleen maar leek op paargedrag.
Een zwart/gele tekening van de huid is meestal bedoeld als waarschuwing aan andere dieren dat het betreffende beest zich met gif verdedigt. De gifklieren zijn te zien als de kleine gaatjes op de gele vlek bij het hoofd. De afscheiding is zeer giftig voor gewervelden en veroorzaakt spiersamentrekkingen en een hoge bloeddruk. Als een mens er iets van inslikt kan het hallucinaties veroorzaken. In de ogen veroorzaakt het heftige pijn.

Een bijzonderheid is dat de salamander het gif uit de huidklieren kan persen en het zo naar een belager kan spuiten. Dit heeft als voordeel dat een vijand al voor een aanval met het gif in aanraking komt en zal vluchten. Hiermee voorkomt de salamander dat een vijand pas na een beet vergiftigd wordt, en de salamander al gewond is.

In Nederland bestaat nog een hele kleine populatie vuursalamanders in Zuid-Limburg. Helaas wordt deze ernstig bedreigd door de schimmelziekte Batrachochytrium salamandrivorans (Bsal). Deze schimmelziekte vreet letterlijk de huid van de salamanders weg. Na blootstelling sterven de dieren snel. De schimmel verspreidt zich door Europa en inmiddels zijn er tien uitbraken in België en Duitsland bekend. Waarschijnlijk is de schimmel afkomstig uit Azië en is deze via dierenhandel in onze streken terecht gekomen. Helaas is er nog geen remedie voor gevonden.

E-mailabonnees kunnen hier klikken om het filmpje van deze week te bekijken, met de vuursalamanders in de hoofdrol.