Spreeuwendans

Eens in de zoveel jaar worden we hier in Alphen aan den Rijn getrakteerd op een heel mooi natuurspektakel: spreeuwen zwermen voor ze gaan slapen met tienduizenden door de lucht in een telkens veranderende dans. Ze ballen samen en zwermen uit, vormen aparte groepen en komen weer samen, het is een weergaloos schouwspel. In de stad zag ik het 7 jaar geleden voor het laatst, 3 jaar geleden zwermden ze boven de rietvelden in Leimuiden. Nu sta ik 's avonds op een parkeerplaats op een industrieterrein om de spreeuwen te bekijken. Behalve mooi is het ook intrigerend: waarom doen de vogels dit en vooral: hoe vliegen ze samen zonder te botsen? Waarom dieren iets doen is altijd een raadsel, aangezien ze het ons niet kunnen vertellen. We kunnen hoogstens gissen: doen ze het om hun sociale band te versterken, wisselen ze informatie over voedselplekken uit, willen ze roofvogels van de wijs brengen door in grote aantallen dicht bij elkaar te vliegen? Allemaal theorieën die we niet met zekerheid kunnen aanvaarden.

Dr. Charlotte Hemelrijk heeft veel onderzoek gedaan naar het vlieggedrag van spreeuwen in een zwerm. Er is enige gelijkenis met scholen vis, maar er zijn ook verschillen. Visscholen zijn altijd langwerpig en komen tot stand door zelforganisatie. De vissen zwemmen achter elkaar aan, en wanneer er eentje afremt om een botsing te voorkomen duikt een andere vis is het ontstane gat. Als de buitenste vissen versnellen om een bocht te nemen, vertragen de vissen aan de binnenkant. De scholen behouden zo hun langwerpige vorm. Bij de spreeuwen zit het anders, zoals je in het filmpje kunt zien, neemt de zwerm allerlei vormen aan zoals een bol, trechter, ovaal etc. En dat kan binnen een paar seconden veranderen.

Dr. Hemelrijk ontwikkelde, samen met een programmeur, een computermodel. Zo vonden ze uit dat de spreeuwen met een constante snelheid van 36 km per uur vliegen en ze bewegen dezelfde kant op om botsingen te vermijden. Ondanks de snelheid kunnen ze zonder problemen bochten van 90 graden maken. Ze houden daarbij zeven tot acht vogels in hun onmiddellijke omgeving in de gaten en vliegen elkaar achterna. Dus al die minigroepjes samen zorgen dat het grote geheel beweegt alsof ze het allemaal zo met elkaar hebben afgesproken.


E-mailabonnees kunnen hier klikken om het filmpje te bekijken.